ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΛΙΣΑΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΛΑΚΑ.

papadiamantis@agios eliseos

Στην οδό Άρεως, στον αριθμό 14 βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου. Πρόκειται για μια απλή μονόκλιτη βασιλική, κτισμένη επί Τουρκοκρατίας. Κτίστηκε τον 17ο αι. στην αυλή του αρχοντικού της οικογένειας Χωματιανού Λογοθέτη (από το όποιο διασώζονται η είσοδος και η σκάλα), και ήταν κτητορική (ιδιωτική), αλλ΄ όμως ανοιχτή στο κοινό. Αργότερα πέρασε στην οικογένεια Ματουκά.

Ο ναΐσκος τα χρόνια από το 1885 έως το 1943 έγινε «στέκι» λογοτεχνών και λογίων της εποχής. Έγινε γνωστός από τις αγρυπνίες στις οποίες συχνά ιερουργούσε ο νεοανακυρηχθείς άγιος παπα-Νικόλας Πλανάς με ψάλτες τους δύο Αλέξανδρους, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, και τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη.

Μας τους περιγράφει σε ένα ωραίο απόσπασμα ο Γερ.  Βώκος: «Έψαλλε δε ο συγγραφεύς  τής « Νοσταλγού»  (Παπαδιαμάντης, ως δεξιός ψάλτης) μετά ζέσεως και πάθους αληθινού,  εντείνων τήν φωνήν,  τηρών τόν χρόνον δια βιαίας καταφοράς τής χειρός του επί του ερείσματος του  στασιδίου,  τηρών τήν τάξιν του ναού…  Ο άλλος απέναντι,  ο συγγραφεύς του  « Δεκατιστού», (Μωραϊτίδης, ως αριστερός ψάλτης) είχε το ήθος ταπεινότερον και εφαίνετο βυθισμένος εις όνειρον  θρησκευτικής αφοσιώσεως και λατρείας… Και ήτο το θέαμα τών δύο αυτών από  Σκιάθου θεοπνεύστων συγγραφέων κατανυκτικώτατον και εγώ απεθαύμαζον  αυτούς…»

Στο μικρό αυτό ναό εκκλησιάζονταν επίσης οι λόγιοι, Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Παύλος Νιρβάνας, Γιάννης Βλαχογιάννης και άλλοι πολλοί θαυμαστές του Παπαδιαμάντη. Ο Παπαδιαμάντης πέθανε το 1911, αλλά οι αγρυπνίες συνεχίστηκαν από τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη, ο οποίος το 1925, τέσσερα χρόνια πριν πεθάνει, πρόλαβε και εξέδωσε την Ακολουθία του Αγίου Ελισσαίου.

Ο αρχαιολόγος Μανόλης Χατζηδάκης γράφει για αυτό το εκκλησάκι σ” ένα άρθρο του στο περιοδικό «Καλλιτεχνικά Νέα» (1943): «“ Η μικρή αυτή εκκλησία παρουσιάζει και ενδιαφέρον ιστορικό και αρχαιολογικό αξιόλογο, γιατί, μαζί με το μνημειώδες κλιμακοστάσιο που συνέχεται μ” αυτήν, αποτελεί ένα από τα λίγα παλαιά αθηναϊκά λείψανα. Μα και το κτίριο το ίδιο ήταν ένα έξοχο δείγμα της τέχνης των Αθηναίων μαστόρων στον καιρό της Τουρκοκρατίας».

Τον Ιούνιο του 1943 ο τελευταίος ιδιοκτήτης της Ηρακλής Καζάκος κατεδάφισε αυθαίρετα την εκκλησούλα, επειδή φοβόταν πως θα κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, θα γίνει ενοριακός ναός και επομένως ο χώρος θ’ απαλλοτριωθεί, πράγμα που τελικά δεν απεφεύχθη. H 1η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ανέσκαψε το χώρο και ήρθαν στην επιφάνεια τα θεμέλια της εκκλησίας, το δάπεδο, η Αγία Τράπεζα, το μαρμάρινο κατώφλι, καθώς και πολλά κομμάτια από τις κατεστραμμένες τοιχογραφίες. Η ιδιοκτησία απαλλοτριώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και παραχωρήθηκε στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. Με βάση αφενός τις προϋπάρχουσες περιγραφές, απεικονίσεις και αποτυπώσεις και αφετέρου τα δεδομένα που προέκυψαν από τις ανασκαφές  ο ναός αποκαταστάθηκε το 2004 με ανακατασκευή ορισμένων τμημάτων του που είχαν καταστραφεί κατά την περίοδο 1941-1944.

Μετά την αποκατάσταση του ναΐσκου η Εταιρεία Παπαδιαμαντικών Σπουδών είθισται να οργανώνει και να αναβιώνει την 13η προς 14η Ιουνίου, – ημέρα που εορτάζεται  η μνήμη του Προφήτη Ελισαίου – την  παράδοση της αγρυπνίας.

Πηγές: Μ. Χατζηδάκης, «Παληά Αθηναϊκά Μνημεία: Ο Άγιος Ελισσαίος»,   – – http://misha.pblogs.gr/

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *