ΘΥΜΑΣΤΕ, Η ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΖΗΤΗΣΕΤΕ ΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΗΣ;

ΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜΜ
Η Μνημοσύνη ήταν Τιτανίδα, κόρη του Ουρανού και της Γαίας. Ήταν η προσωποποίηση της μνήμης, αφού βοήθησε στη διατήρηση των μύθων, πριν από την εισαγωγή της γραφής, μέσω της απομνημόνευσης. Ήταν προστάτης της προφορικής παράδοσης και των ποιητών. Το όνομά της Μνημοσύνη ετυμολογείται από τη μνήμη.

Να πώς περιγράφει ο J. Ρ. Vermant στο βιβλίο του «Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα» την ανάγκη θεοποίησης κατά την αρχαιότητα αυτής της βασικής ψυχολογικής λειτουργίας: «Η μνήμη δεν ξαναπλάθει τον χρόνο, αλλά ούτε και τον καταλύει. Γκρεμίζοντας το φράγμα που χωρίζει το παρόν από το παρελθόν, ρίχνει μια γέφυρα ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και στον Αλλο Κόσμο, όπου ξαναγυρίζει κάθε τι που άφησε το φως του ήλιου».
Η διττή λειτουργία της «μυθικής μνήμης» ήταν συνεπώς να προσφέρει στους θνητούς ένα μαγικό όχημα αφ’ ενός για την υπέρβαση του ανθρώπινου χρόνου και αφ’ ετέρου για την πρόσβαση στην αιώνια θεϊκή πραγματικότητα, την οποία ταύτιζαν με την «α-λήθεια», με την απουσία δηλαδή της παραπλανητικής λήθης.

Για τον Πλάτωνα η αληθινή γνώση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ανάμνηση και για αυτό δεν είναι ιδιαίτερα υπέρ του γραπτού κειμένου. Το κείμενο είναι κάτι άψυχο, κάτι που «κείται» σε μια σελίδα εν αντιθέσει με τον ζωντανό, προφορικό λόγο, που διατηρεί και την μνήμη ζωντανή.

“Γιατί τα γράμματα στις ψυχές εκείνων που θα τα μάθουν, θα φέρουν λήθη, μια κι αυτοί θα παραμελήσουν τη μνήμη τους, γιατί από εμπιστοσύνη στη γραφή θα φέρνουν τα πράγματα στη μνήμη τους απ’ έξω με ξένα σημάδια, όχι από μέσα, από τον εαυτό τους τον ίδιο. (Πλάτωνος Φαίδρος 275, απόδοση Ι.Θεοδωρακόπουλος).

Ας δούμε τώρα τι μας λέει και η μυθολογία για την γέννηση των Μουσών από την Μνημοσύνη.

«Κατά τη μυθική παράδοση ο Δίας, διέμενε στην Πιερία. Εκεί συνάντησε την ωραιότατη Μνημοσύνη, θυγατέρα του Ουρανού και της Γης και κατελήφθη υπό σφοδρού έρωτος δι’αυτήν. Μεταμορφωθείς εις ποιμένα, παρέπεισεν εις τον έρωτά του την Μνημοσύνην, μετά της οποίας εκοιμήθη εννέα νύκτας. Εκ της ενώσεως ταύτης του Διός και της Μνημοσύνης γεννήθηκαν αι εννέα Μούσαι, όμοιαι και με σύμφωνον γνώμην εις όλα.»

Σύμφωνα με τον Πίνδαρο, με τη γέννηση των Μουσών εκπληρώθηκαν οι επιθυμίες που είχαν εκφράσει οι Ολύμπιοι στον Δία, να μη λησμονηθούν οι αγώνες τους για την εδραίωση της τάξης στον κόσμο. Γι’ αυτό και λένε ότι το πρώτο τραγούδι τους ήταν η εξιστόρηση της Τιτανομαχίας και το δεύτερο ο ύμνος της νίκη των θεών και στη χαρά των πλασμάτων για την αρμονία που επικράτησε στο σύμπαν μετά τη νίκη αυτή.

Ο Ησίοδος λέει ότι η Μνημοσύνη ήταν η μητέρα των Πιερίδων, που δίνουν λησμονιά στα βάσανα και ανάπαυση από τις έγνοιες.
“[Ο Ζεύς]…αγάπησε την ομορφόμαλλη τη Μνημοσύνη, που απ’ αυτήν γεννήθηκαν οι χρυσοστέφανες οι Μούσες οι εννιά, που τους αρέσουν οι γιορτές και η τέρψις του τραγουδιού….στα βάσανά μας λησμονιά κι ανάπαυση απ’τις έγνοιες..”.” (Ησιόδου Θεογονία 915, 54)

Πηγές : “Νεώτερον εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν “Ηλίου”, Ιωάννη Πασσά. -Άρθρο του Σπύρου Μανουσέλη στην ” Ελευθεροτυπία”  30/08/2008.
Εικ: Η Μνημοσύνη κατά τον Dante Gabriel Rossetti (1881).

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *