Η Ύδραυλις (ή Ύδραυλος) είναι το πρώτο πληκτροφόρο όργανο στην ιστορία, πρόδρομος του Εκκλησιαστικού Οργάνου, ήταν εφεύρεση του διάσημου μηχανικού Κτησίβιου από τη Αλεξάνδρεια και κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. Αναλυτικές περιγραφές για τον τρόπο λειτουργίας της σώζονται στα κείμενα του Βιτρούβιου (De Archiectura X, 8) και του Ήρωνα του Αλεξανδρέα (Πνευματικά Ι, 42). Χαρακτηριστικό γνώρισμα του οργάνου αυτού ήταν το υδραυλικό σύστημα πάνω στο οποίο βασιζόταν για να λειτουργήσει, καθώς αυτό ήταν υπεύθυνο για την παραγωγή, κίνηση και ρύθμιση της πίεσης του αέρα, ο οποίος διοχετευόταν στους αυλούς διαμέσου μιας σειράς μοχλών.
Το αξιοπερίεργο αυτό τεχνολογικό και μουσικό κατασκεύασμα εξαπλώθηκε ταχύτατα στον ελληνιστικό και αργότερα τον ρωμαϊκό κόσμο, όπου συνόδευε γιορτές και αγώνες στα αμφιθέατρα. Αγαπήθηκε από πολλούς Ρωμαίους αυτοκράτορες και ιδιαιτέρως από τον Νέρωνα, ο οποίος θεωρούσε τον εαυτό του έξοχο οργανοπαίκτη.
Σταδιακά, ο υδραυλικός μηχανισμός αντικαθίσταται από φυσερά. Το όργανο που συναντάται στην αυτοκρατορική αυλή της Κωνσταντινούπολης είναι πλέον πνευματικό.
Τον 7ο και 8ο αιώνα η Ύδραυλις αποκαλείται Όργανον.
Τον 10ο αιώνα ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ ο Πορφυρογέννητος (945-959) εντάσσει το Όργανον στο πρωτόκολλο της αυλής και σε ειδικές τελετές στο Μεγάλο Παλάτιο, στην πολύ γνωστή Μεγάλη Προσέλευση, και στον Ιππόδρομο κατά την διεξαγωγή αρματοδρομιών. Μετά την άλωση της Πόλης (1453) το όργανο εξαφανίζεται από την Ανατολή.
Το 757 ο βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ε’ (741-775) αποστέλλει ένα όργανο ως δώρο στον αυτοκράτορα των Φράγκων Πιπίνο τον Βραχύ, πατέρα του Καρλομάγνου.
Το 826 ένας μοναχός από τη Βενετία, ονόματι Γεώργιος, κατασκευάζει στην Aix-la-Chapelle (Άαχεν), όπου η αυλή του Λουδοβίκου του Ευσεβούς, γιου του Καρλομάγνου, ένα όργανο «κατά τον ελληνικό τρόπο».
Το Όργανο απέκτησε εξέχουσα θέση στη λειτουργία της Καθολικής Εκκλησιάς και αργότερα και στη μη εκκλησιαστική, κοσμική μουσική παράδοση. Σταδιακά θα μετεξελιχθεί στο Όργανο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Το 1992, κατά τις ανασκαφές του αρχαίου Δίου εντοπίστηκε στην «Έπαυλη του Διονύσου» το άνω τμήμα υδραύλεως του 1ου π.Χ αι και σήμερα εκτίθεται στο μουσείο του Δίου. (fφωτο).
Πηγή: υπουργείο Πολιτισμού – Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.