Στα ίχνη του ξύλου από το οποίο κατασκευάζονταν οι αρχαίες τριήρεις πιστεύουν ότι βρίσκονται επιστήμονες από την Ελλάδα και τις ΗΠΑ που αναζητούν στα Πιέρια το “μακεδονικό έλατο και το πεύκο του Ολύμπου και των Πιερίων”, τη λεγόμενη και δασική πεύκη ή “λιάχα” κατά την τοπική ονομασία, που κατά τον μαθητή του Αριστοτέλη Θεόφραστο, χρησιμοποιούνταν για την επίπονη διαδικασία της κατασκευής κουπιών και πλοίων.
Αποτυπώματα στο χώμα του συγκεκριμένου είδους ξύλου, που δεν έχει ρόζους και “ανάποδα νερά” αλλά επιδεικνύει μεγάλη αντοχή στο θαλασσινό νερό, εντοπίστηκαν στις αρχαιολογικές ανασκαφές που ξεκίνησαν το 2003 στη Μεθώνη της Πιερίας.
Το γεγονός αυτό, μετά τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων των ευρημάτων σε επιστημονικό συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2011, κινητοποίησε επιστήμονες από διαφορετικούς κλάδους από την Ελλάδα, το Λος Άντζελες των ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ιρλανδία που έκτοτε συνεργάζονται με στόχο να εντοπίσουν ατόφια κομμάτια ξύλου από τον 8ο π.Χ. αιώνα, κατά τη συνέχιση των ανασκαφών στη Μεθώνη από το 2014. Αν κάτι τέτοιο συμβεί, όπως ελπίζουν, θα ακολουθήσουν διαδικασίες ταυτοποίησης του ξύλου με τα πεύκα και τα έλατα αυτού του είδους που ευδοκιμούν μόνο σε δύο περιοχές της Ελλάδας, στο δάσος της Ρητίνης στα Πιέρια και σε ένα μικρό τμήμα της Δράμας.
Ραδιοχρονολογήσεις, εργαστηριακές αναλύσεις αλλά και βοτανικές μελέτες θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο αν η συγκεκριμένη βλάστηση υπήρξε στην ευρύτερη περιοχή της Μεθώνης στο διάστημα από τη νεολιθική εποχή (5.000 π.Χ) μέχρι το 354 π.Χ. οπότε ο Φίλιππος κατέστρεψε την πόλη για να την εγκαταστήσει σε άλλη τοποθεσία.
“Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεγάλη συνεργασία, η οποία ξεκίνησε στα τέλη του 2011 ανάμεσα στην 27η Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, που έχει έδρα στην Κατερίνη της Πιερίας, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το τμήμα αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια Λος Άντζελες” εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ιωάννης Τζιφόπουλος.
Ο ίδιος εξηγεί ότι από την αμερικανική πλευρά ιδιαίτερο ήταν το ενδιαφέρον του ελληνικής καταγωγής καθηγητή Τζων Παπαδόπουλου, ο οποίος επί πολλά χρόνια ηγείτο ανασκαφών στην Τορώνη της Χαλκιδικής, στην Ήπειρο αλλά και στην Αλβανία.
Η συνεργασία χρηματοδοτείται από όλους τους παραπάνω φορείς, ενώ σε αυτήν συμμετέχουν αρχαιολόγοι, ανθρακολόγοι, σχεδιαστές, συντηρητές, δασολόγοι και βοτανολόγοι, από τη Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, την Κατερίνη, το Λος Άντζελες, το Εδιμβούργο και την Οξφόρδη. Έχοντας ως δεδομένο ότι η αρχαία πόλη – λιμάνι της Μεθώνης ήταν κέντρο εμπορίας ξυλείας για τη ναυπήγηση ξύλων τριήρεων και άλλων αρχαίων εμπορικών και πολεμικών πλοίων, αλλά και κουπιών από τα δάση της Πιερίας, η ομάδα των επιστημόνων επισκέφθηκε την περασμένη Κυριακή τα Πιέρια, αναζητώντας τα συγκεκριμένα είδη ξύλου που χρησιμοποιούνταν πριν από 2.500 χρόνια.
“Η Μεθώνη της Πιερίας ήταν αποικία των Ερετριέων και μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Οι Ερετριείς, που ήταν ένα είδος εμπόρων και εφοπλιστών της εποχής εκείνης με εξειδίκευση στη ναυπηγική και τη ναυσιπλοϊα γνώριζαν τους φυσικούς πόρους της ευρύτερης περιοχής και κυρίως την απαραίτητη και κατάλληλη ξυλεία για τη ναυπηγική. Αυτή την ξυλεία την έπαιρναν από τα δάση του Ολύμπου και των Πιερίων”σημειώνει ο κ. Τζιφόπουλος. Διευκρινίζει, επίσης, ότι τα έλατα και τα πεύκα του Παρνασσού και της Εύβοιας ήταν σχεδόν άχρηστα καθώς ήταν τραχιά με ρόζους και ανάποδα νερά και όπως έλεγαν οι μαραγκοί, σάπιζαν γρήγορα στη θάλασσα.
Πέρα από τα ευρήματα στη Μεθώνη, τους επιστήμονες “καθοδήγησε” η επιγραφή στήλης της ακρόπολης των Αθηνών που σώζεται σήμερα και εκτίθεται στο Μουσείο της Ακρόπολης. Σε αυτήν αναφέρεται ρητά η συμμαχία των Μεθωναίων εκ Πιερίας και των Αθηναίων, ενώ είναι γνωστό στους αρχαιολόγους ότι σε όλες τις συνθήκες που σύναπταν οι Αθηναίοι εκδήλωναν το ενδιαφέρον τους για την ξυλεία της Μακεδονίας. Άλλωστε, στα αρχαία κείμενα επισημαίνεται ο ρόλος του λιμανιού της Μεθώνης ως διαμετακομιστικού κέντρου στο Αιγαίο. Παράλληλα, σύμφωνα με κείμενα που έχουν διασωθεί, ο αρχαίος ρήτορας Αισχύνης δήλωνε με περηφάνια ότι διέθετε άδεια από τον μακεδόνα βασιλιά για τη μεταφορά ξυλείας στην Αθήνα.
“Από τις πηγές και τις ανασκαφές γεννώνται πολλά ερωτήματα. Οι ανασκαφές που θα ξεκινήσουν και πάλι από του χρόνου στην αρχαία Μεθώνη (περιοχή Μεθώνης – Μακρύγιαλου) αναμένεται να ρίξουν ‘φως’ σε πολλά θέματα. Εκτός από την ξυλεία, από την οποία κατασκευάζονταν οι αρχαίες τριήρεις, στοιχεία αναζητούνται για τον χαρακτήρα της αρχαϊκής αγοράς που βρέθηκε σε πολύ καλή κατάσταση, το λιμάνι του οικισμού που δεν έχει εντοπιστεί ακόμη, τις μεταλλευτικές δραστηριότητες, τη δομή της τοπικής κοινωνίας και των φύλων που κατοίκησαν την περιοχή” σχολιάζει ο κ. Τζιφόπουλος.
Προσθέτει, μάλιστα, ότι όπως μαρτυρούν τα μέχρι τώρα ευρήματα του ανασκαφικού έργου με επικεφαλής τον αρχαιολόγο της 27ης Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Μάνθο Μπέσιο μπορεί να υπάρχουν ευρήματα που πραγματικά θα αλλάξουν τα δεδομένα για την περίοδο της αρχαίας Μεθώνης και Μακεδονίας, αλλά θα προσθέσουν στο πολιτισμικό κεφάλαιο της Πιερίας ώστε να αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα στην ανάπτυξή της.

απο hellasforce

Ο Λεύκιος Κουίντιος Κιγκινάτος (ή απλώς Cincinnatus) ήταν πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης της αρχαίας Ρώμης. Έμεινε διάσημος για την απλότητά του και για την προσήλωσή του στους δημοκρατικούς θεσμούς και το δημοκρατικό ιδεώδες.
Ήταν πατρίκιος και διορίστηκε ύπατος το 460 π.Χ., λόγω της οξυμένης διαμάχης μεταξύ πατρικίων και πληβείων. Αφού κατόρθωσε να συμφιλιώσει τις δύο μερίδες, τελειώνοντας η θητεία του αρνήθηκε να ξαναβάλει υποψηφιότητα για την υπατεία, επειδή πίστευε πως είναι άδικο να κρατάς την εξουσία παραπάνω από όσο είναι η θητεία του αξιώματος.

Ήταν δε τόσο δίκαιος που ενώ μπορούσε, όσο ήταν στην εξουσία, να την χρησιμοποιήσει για προσωπικό όφελος, αρνήθηκε να ανακαλέσει από την εξορία τον γιό του Καίσωνα, που τον είχε εξορίσει η προηγούμενη αρχή. Μάλιστα στον Καίσωνα είχε επιβληθεί μεγάλο χρηματικό πρόστιμο, το οποίο για να το πληρώσει ο Κιγκινάτος πούλησε σχεδόν όλα τα χωράφια του, εκτός από ένα μικρό και έμεινε φτωχός σ’ όλη του τη ζωή. Θεωρούσε ότι είναι ποιό σημαντικό να κάνεις σωστά το καθήκον σου για την πατρίδα ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι θα φανείς σκληρός για την οικογένεια σου, παρά να γίνεις φαύλος και εχθρός της πολιτείας για ίδιον όφελος.
Σε εκείνο το μικρό χωράφι, πέρα από τον Τίβερη, αποσύρθηκε και ασχολήθηκε με την καλλιέργειά του.

Το 458 π.Χ. υπήρξε ένα πολύ επικίνδυνο έτος για την ρωμαϊκή δημοκρατία. Οι Αίκουοι πολιόρκησαν το στρατόπεδο του ύπατου Μινούκιου στο Λάτιο και φαινόταν ότι είχαν πολλές πιθανότητες να νικήσουν. Η Σύγκλητος αποφάσισε να ανακηρύξει τον Κιγκινάτο δικτάτορα για 6 μήνες για να αποκρούσει τους εχθρούς.

Εν σώματι οι συγκλητικοί, φορώντας τις τηβέννους τους, πήγαν στον Κιγκινάτο να του αναγγείλουν ότι ανακηρύχθηκε δικτάτορας (το αξίωμα του δικτάτορα ήταν ένα έκτακτο αξίωμα που έδινε για έξι μήνες την απόλυτη εξουσία να δράσει για να αντιμετωπίσει την κατάσταση που απειλούσε τη Ρώμη). Και ήξεραν που θα τον βρουν. Στο κτήμα του, εκεί που ζούσε την απλή ζωή του αγρότη. Τον βρήκαν να οργώνει το χωράφι του. Ο ίδιος αφού τους υποδέχτηκε όπως άρμοζε στο αξίωμα τους, τους παρακάλεσε να περιμένουν λίγο μέχρι να πάει να φορέσει την τήβεννο του και μετά να μιλήσουν για τα κρατικά ζητήματα.

Την άλλη μέρα ξεκίνησε να πολεμήσει. Ηγούμενος του πεζικού, και όχι του ιππικού όπως συνηθιζόταν για τους Ρωμαίους αριστοκράτες, έκανε μία κεραυνοβόλα εκστρατεία και κατάφερε μια μεγαλειώδη νίκη, ακριβώς δεκαέξι μέρες μετά την αναγόρευση του σε δικτάτορα. Επέστρεψε στη Ρώμη και έκανε θρίαμβο. Προς τιμήν του και προς μεγάλη έκπληξη της ρωμαϊκής αριστοκρατίας, παρέδωσε την εξουσία άμεσα πίσω στην Σύγκλητο. Παρά την εξάμηνη θητεία (μπορούσε να μείνει στο αξίωμα για ακόμα 5 μήνες) και την ευρεία λαϊκή αποδοχή που του έφερε η νίκη του, ο ίδιος επιλέγει να αποσυρθεί στα φτωχά κτήματα του, πιστός στο κάλεσμα της πατρίδας, αλλά όχι της εξουσίας. Επέστρεψε λοιπόν στην αγροτική ζωή που είχε επιλέξει, σαν να μην είχε συμβεί τίποτε, σα να μην είχε συγκεντρώσει προ ολίγου την πιο μεγάλη δύναμη στα χέρια του.

Ο Κιγκινάτος αποτέλεσε το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του “Romanitas” , του ρωμαϊκού κώδικα τιμής, όπως τον αποκαλούσαν. Πρότυπο Ρωμαίου πολίτη που συγκέντρωνε στην προσωπικότητά του τις αρχές του πατριωτισμού, της ολιγάρκειας και της εντιμότητας. Τρεις πόλεις στον κόσμο φέρουν τιμητικά το όνομα του, η πόλη Cincinnato στη Lazio της Ιταλίας, η πόλη Cincinnatus στην Νέα Υόρκη και η πόλη Cincinnati στην πολιτεία του Ohio.

Οι αρχαίοι Έλληνες, όταν έκαναν κάποια ευχή, χτυπούσαν προηγουμένως με το δάχτυλό τους τον κορμό ενός δέντρου, επειδή πίστευαν ότι ορισμένοι θεοί κατοικούσαν μέσα σ’ αυτά. Με το χτύπημα, λοιπόν, τους ειδοποιούσαν εγκαίρως, ώστε να εισακουσθεί η ευχή τους. Σήμερα, έπειτα από τρεις χιλιάδες χρόνια, κάνουμε το ίδιο κι εμείς. «Το χτύπα ξύλο», που λέμε, για το ένα ή το άλλο ζήτημα, είναι συνέχεια της συνήθειας εκείνης των αρχαίων προγόνων μας.

Μία άλλη φράση, που μας ερχεται από τότε, είναι το «κουνήσου από τη θέση σου». Οι αρχαίοι Έλληνες, όταν έλεγαν κάτι κακό χωρίς να το θέλουν, μετακινούνταν αμέσως σε άλλη θέση. Έτσι, αν ο λόγος που είπαν πάνω στο θυμό τους ή την αφηρημάδα τους ήταν άστοχος, να πέσει στο… κενό!

Επίσης, όταν κάποιος από τους αρχαίους Έλληνες σταύρωνε τα χέρια του στο στήθος, πίστευαν ότι δένει τη δύναμή του. Οι νεοέλληνες πιστεύουν σήμερα ότι «δένουν την τύxη τους».

Στο φτάρνισμα, οι αρχαίοι πρόγονοί μας απέδιδαν θεία τιμή και ιερές ιδιότητες. Το φτάρνισμα εθεοποιείτο και ο φταρνιζόμενος άκουγε από τους συμπολίτες του την ευχή: «Ζήθι!» (να ζεις) ή «Ζευς σώζοι!»  είθε, μακάρι να σε σώζει, να σε φυλάει ο Δίας).

Όλοι έχουμε περάσει κάποιες στιγμές την ενοχλητική και επίμονη εκείνη «βουή» των αυτιών, που μπορεί να προέρχεται από μια κακή λειτουργία του στομάχου ή μιας ελαφριάς αρτηριακής πίεσης. Τη βουή αυτή οι γυναικούλες την θεωρούν ως κακό σημάδι. Βάζουν το δάχτυλο στ’ αυτί, το κουνούν γρήγορα – γρήγορα, δεξιά κι αριστερά και κάνουν τον αφορισμό λέγοντας: Στ’ αυτιά των εχθρών μου!

Και στην αρχαιότητα, υπήρχε η σχετική πρόληψη, με την εξής διαφορά: Αν η βουή ήταν από το δεξιό αυτί, τα πράγματα θα πήγαιναν καλά. Η βουή πάλι του αριστερού αυτιού φανέρωνε ατυχήματα, στενοχώριες, εμπόδια και περισπασμούς. Και σήμερα, σε κάποια μέρη η βουή στο δεξιό αυτί σημαίνει καλή είδηση), στο αριστερό δυσάρεστο…

Άλλα σημάδια καλά ή κακά, αναλόγως των περιστάσεων και των προσώπων, ήταν το «παίξιμο του ματιού». Όταν, λοιπόν, έπαιζε το μάτι κάποιου, οι γνωστοί του τον χτυπούσαν στον ώμο και του έλεγαν: Σε θυμήθηκαν οι θεοί! Φτάνει να είναι για καλό.

Η δεισιδαιμονία των αρχαίων εκτεινόταν, τόσο στο φυτικό, όσο και στον ζωικό κόσμο. Από τα έντομα, εξαιρετική μαντική σπουδαιότητα είχε ο βόμβυξ,  έντομο που κατατρώγει τα φύλλα της βελανιδιάς και άλλων δένδρων. Σήμερα λέγεται «μουσντετζής» ή «μαντατούρας».
Τον βόμβυκα αυτόν, οι αρχαίοι τον έλεγαν «άγγελο» («μαντατοφόρο») και, όπως σήμερα, όταν τον δούν να μπαίνει από κανένα παράθυρο, έτσι και τότε, πίστευαν ότι θα έχουν ευχάριστα νέα, κυρίως, από ξενιτεμένους συγγενείς ή φίλους.

– «Το να μυηθείς στην ελληνική κουλτούρα σού επιτρέπει να απελευθερωθείς από την αταξία των σύγχρονων αξιών, όπου βασιλεύουν ο ανταγωνισμός και η ωμότητα. Ο ελληνικός πολιτισμός μας κάνει να αντιληφθούμε ότι στη ζωή μας έχουμε ανάγκη από κάτι που δεν είναι άμεσα χρήσιμο, αλλά τάξεως αισθητικής. Στους Έλληνες, όλος ο πολιτισμός περιστρέφεται γύρω από την ομορφιά. Αυτό που υπερισχύει δεν είναι η χρησιμοθηρία ούτε κάποια αρετή υπαγορευμένη από το υπερπέραν, αλλά η γεύση της ελευθερίας και της πνευματικής μάχης που κάνουν τη ζωή πιο όμορφη.»
Ζαν Πιέρ Βερνάν.

Οι βασικές γνώσεις των Ρωμαίων για την κατασκευή των οδοστρωμάτων προέρχονταν από τους Ετρούσκους και τους Καρχηδόνιους, τις οποίες φυσικά προσάρμοσαν στις νέες ανάγκες. Περί το 100 μ.Χ. η αυτοκρατορία διέθετε ένα οδικό δίκτυο συνολικού μήκους περίπου 80.000 χιλιόμετρων, σε μια περιοχή που σήμερα συμπεριλαμβάνει περισσότερες από 30 χώρες.

Οι ρωμαϊκοί δρόμοι ήταν προσεκτικά σχεδιασμένοι και κατασκευάζονταν έτσι ώστε να είναι στερεοί, εύχρηστοι και όμορφοι. Το ιδανικό ήταν να συνδέουν μια αφετηρία με κάποιον προορισμό μέσω της συντομότερης δυνατής διαδρομής, κάτι που εξηγεί γιατί πολλοί δρόμοι έχουν μακριά ευθεία τμήματα. Πολλές φορές, όμως, οι δρόμοι χρειαζόταν να ακολουθούν τη φυσική διαμόρφωση του εδάφους. Όπου ήταν δυνατόν, σε λοφώδεις και ορεινές περιοχές, οι Ρωμαίοι μηχανικοί κατασκεύαζαν τους δρόμους τους στη μέση της πλαγιάς, από την πλευρά του βουνού που έβλεπε ο ήλιος. Για όσους χρησιμοποιούσαν τους δρόμους, αυτή η θέση ελαχιστοποιούσε οποιαδήποτε δυσκολία θα μπορούσε να προκύψει εξαιτίας αντίξοων καιρικών συνθηκών.

Πρώτα καθοριζόταν η πορεία του δρόμου. Αυτή την εργασία την ανέθεταν σε τοπογράφους της εποχής. Κατόπιν, άφηναν σε λεγεωνάριους, εργάτες ή δούλους την κοπιαστική εργασία του σκαψίματος. Σκάβονταν δύο παράλληλα χαντάκια κατά μήκος των πλευρών του μελλοντικού δρόμου.
Η ελάχιστη απόσταση μεταξύ τους ήταν περίπου 2,5 μέτρα, αλλά η συνηθισμένη απόσταση ήταν 4 μέτρα, ενώ είχαν μεγαλύτερο πλάτος στις στροφές. Το τελικό πλάτος του δρόμου μπορούσε να φτάσει και τα 10 μέτρα. Στη συνέχεια απομάκρυναν το χώμα που υπήρχε ανάμεσα στα δύο χαντάκια, σχηματίζοντας μια βαθιά τάφρο. Το συνολικό πάχος του οδοστρώματος κυμαινόταν μεταξύ 60εκ. και 250 εκ. Μόλις έφταναν σε στέρεο έδαφος, γέμιζαν το κοίλωμα με τρεις ή τέσσερις στρώσεις διαφορετικών υλικών.
Η πρώτη στρώση συνήθως αποτελούνταν από μεγάλες πέτρες ή μπάζα. Κατόπιν πρόσθεταν χαλίκια ή επίπεδες πέτρες, υλικά που συγκρατούνταν με σκυροκονίαμα. Το λεγόμενο ρωμαϊκό μπετόν ήταν ένα μίγμα ηφαιστειακού χώματος, αρχικά από την πόλη Puteoli της Καμπανίας, το οποίο ανακατευόταν με ασβέστη και χαλίκι. Αυτό το υλικό χυνόταν και σε ξύλινα καλούπια, όπως το σημερινό σκυρόδεμα. Πάνω έβαζαν συμπιεσμένα χαλίκια. Τοποθετούσαν τα κράσπεδα και στις δύο πλευρές της διαδρομής.
Η τελευταία επίστρωση ήταν από μεγάλες κροκάλες. Το κεντρικό μέρος του δρόμου το κατασκεύαζαν λίγο υπερυψωμένο , κατευθύνοντας έτσι τα όμβρια ύδατα στα αποχετευτικά χαντάκια που κατασκεύαζαν στις δυο πλευρές του δρόμου.

Αποτέλεσμα ήταν να κατασκευαστούν δρόμοι, οι οποίοι είχαν τεράστια ανθεκτικότητα και μερικοί διατηρούνται μέχρι τις ημέρες μας (υπολείμματα της Εγνατίας οδού είναι και σήμερα ορατά στο ύψος της Καβάλας).
Οι ταξιδιώτες μπορούσαν να πάρουν πληροφορίες για τις αποστάσεις συμβουλευόμενοι τα οδόσημα. Αυτές οι πέτρες, οι οποίες διέφεραν σε σχήμα και ήταν συνήθως κυλινδρικές, τοποθετούνταν κάθε 1.480 μέτρα – όσο ήταν το μήκος του ρωμαϊκού μιλίου. Ο πεζός, συνήθως, κάλυπτε περίπου 25 με 30 χιλιόμετρα την ημέρα. Σε αυτή την απόσταση υπήρχαν σταθμοί ανάπαυσης, όπου οι ταξιδιώτες μπορούσαν να αλλάξουν άλογα, να αγοράσουν τρόφιμα ή, σε μερικές περιπτώσεις, να διανυκτερεύσουν. Μερικά από αυτά τα σημεία παροχής υπηρεσιών εξελίχθηκαν σε κωμοπόλεις.
Στρατιώτες, πρέσβεις, έμποροι, κήρυκες, γεωγράφοι, περιηγητές, καλλιτέχνες όλοι τους χρησιμοποιούσαν αυτούς τους δρόμους. Και μαζί τους διακινούνταν ιδέες, καλλιτεχνικές επιρροές καθώς και φιλοσοφικές και θρησκευτικές δοξασίες, περιλαμβανομένων και εκείνων της Χριστιανοσύνης. Μέχρι τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα οι άμαξες της εποχής χρησιμοποιούσαν ακόμα τις ρωμαϊκές οδούς, στις οποίες φυσικά είχαν γίνει κατά καιρούς εργασίες συντήρησης και βελτίωσης.

Ο Πάμπλο Πικάσσο πέθανε στις 8 Απρίλη του 1973. Μέσα από τα παρακάτω λόγια του ας τον θυμηθούμε και ας αναλογιστούμε και εμείς την στάση και κρίση μας προς την τέχνη.

«Στην τέχνη, ο λαός δεν αναζητά πλέον ανακούφιση και εξύψωση. Αλλά οι λεπτεπίλεπτοι, οι πλούσιοι , οι αργόσχολοι για να ξεχωρίσουν από το λαό αναζητούν το καινούριο ,το παράδοξο , το ασυνήθιστο, το σκανδαλώδες. Και εγώ, από τον κυβισμό και έπειτα, ικανοποίησα τους σοφούς και τους κριτικούς με όλες τις ευμετάβλητες σαχλαμάρες που μου έρχονταν στο κεφάλι, και όσο λιγότερο με καταλάβαιναν τόσο περισσότερο με θαύμαζαν. Με το να διασκεδάζω με αυτά τα παιχνίδια ,αυτές τις κουταμάρες, αυτές τις σπαζοκεφαλιές , έγινα διάσημος, και μάλιστα πολύ γρήγορα. Και η διασημότητα για ένα ζωγράφο σημαίνει πωλήσεις, κέρδη, περιουσία ,πλούτη. Και σήμερα- όπως ξέρεις – είμαι διάσημος, είμαι πλούσιος. Αλλά όταν βρίσκομαι μόνος με τον εαυτό μου, δεν έχω το κουράγιο να θεωρούμαι καλλιτέχνης με τη μεγάλη και τη παλιά σημασία της λέξεως. Αυτοί ήταν μεγάλοι ζωγράφοι, ο Τζιότο, ο Ρέμπραντ ο Τισιάνος , ο Γκόγια. Δεν είμαι παρά ένας κοινός σαλτιμπάγκος, που κατάλαβε το πνεύμα των καιρών του και εξήντλησε όσο καλύτερα μπορούσε τη βλακεία, τη ματαιοδοξία, τη φιλοχρηματία των συγχρόνων του. Είναι πικρή η εξομολόγηση μου, πιο θλιβερή απόσο φαίνεται, αλλά έχει τη χάρη να είναι ειλικρινής».
Αγαπητοί αναγνώστες, Αν κάποιο έργο τέχνης δες σας αρέσει, σας απωθεί ή σας προκαλεί αηδία μη διστάζετε να εξωτερικεύσετε τα αισθήματα σας. Μπορεί να έχετε εσείς περισσότερο δίκιο από εκείνους που προσποιούνται ότι εκστασιάζονται επειδή δεν τολμούν να εκφραστούν ειλικρινώς, φοβούμενοι μήπως θεωρηθούν ακαλλιέργητοι. Η απάτη και ο τυχοδιωκτισμός θάλλουν και στο χώρο των καλλιτεχνών, όπως και παντού αλλού.
(Από συνέντευξη του Πικάσο στο διάσημο συγγραφέα Τζιοβάνι Παπίνι ).
Για το Βήμα Γιάννης Μαρίνος.

Εικόνα: Ο Πικάσο ως Μινώταυρος.

Η Μνημοσύνη ήταν Τιτανίδα, κόρη του Ουρανού και της Γαίας. Ήταν η προσωποποίηση της μνήμης, αφού βοήθησε στη διατήρηση των μύθων, πριν από την εισαγωγή της γραφής, μέσω της απομνημόνευσης. Ήταν προστάτης της προφορικής παράδοσης και των ποιητών. Το όνομά της Μνημοσύνη ετυμολογείται από τη μνήμη.

Να πώς περιγράφει ο J. Ρ. Vermant στο βιβλίο του «Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα» την ανάγκη θεοποίησης κατά την αρχαιότητα αυτής της βασικής ψυχολογικής λειτουργίας: «Η μνήμη δεν ξαναπλάθει τον χρόνο, αλλά ούτε και τον καταλύει. Γκρεμίζοντας το φράγμα που χωρίζει το παρόν από το παρελθόν, ρίχνει μια γέφυρα ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και στον Αλλο Κόσμο, όπου ξαναγυρίζει κάθε τι που άφησε το φως του ήλιου».
Η διττή λειτουργία της «μυθικής μνήμης» ήταν συνεπώς να προσφέρει στους θνητούς ένα μαγικό όχημα αφ’ ενός για την υπέρβαση του ανθρώπινου χρόνου και αφ’ ετέρου για την πρόσβαση στην αιώνια θεϊκή πραγματικότητα, την οποία ταύτιζαν με την «α-λήθεια», με την απουσία δηλαδή της παραπλανητικής λήθης.

Για τον Πλάτωνα η αληθινή γνώση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ανάμνηση και για αυτό δεν είναι ιδιαίτερα υπέρ του γραπτού κειμένου. Το κείμενο είναι κάτι άψυχο, κάτι που «κείται» σε μια σελίδα εν αντιθέσει με τον ζωντανό, προφορικό λόγο, που διατηρεί και την μνήμη ζωντανή.

“Γιατί τα γράμματα στις ψυχές εκείνων που θα τα μάθουν, θα φέρουν λήθη, μια κι αυτοί θα παραμελήσουν τη μνήμη τους, γιατί από εμπιστοσύνη στη γραφή θα φέρνουν τα πράγματα στη μνήμη τους απ’ έξω με ξένα σημάδια, όχι από μέσα, από τον εαυτό τους τον ίδιο. (Πλάτωνος Φαίδρος 275, απόδοση Ι.Θεοδωρακόπουλος).

Ας δούμε τώρα τι μας λέει και η μυθολογία για την γέννηση των Μουσών από την Μνημοσύνη.

«Κατά τη μυθική παράδοση ο Δίας, διέμενε στην Πιερία. Εκεί συνάντησε την ωραιότατη Μνημοσύνη, θυγατέρα του Ουρανού και της Γης και κατελήφθη υπό σφοδρού έρωτος δι’αυτήν. Μεταμορφωθείς εις ποιμένα, παρέπεισεν εις τον έρωτά του την Μνημοσύνην, μετά της οποίας εκοιμήθη εννέα νύκτας. Εκ της ενώσεως ταύτης του Διός και της Μνημοσύνης γεννήθηκαν αι εννέα Μούσαι, όμοιαι και με σύμφωνον γνώμην εις όλα.»

Σύμφωνα με τον Πίνδαρο, με τη γέννηση των Μουσών εκπληρώθηκαν οι επιθυμίες που είχαν εκφράσει οι Ολύμπιοι στον Δία, να μη λησμονηθούν οι αγώνες τους για την εδραίωση της τάξης στον κόσμο. Γι’ αυτό και λένε ότι το πρώτο τραγούδι τους ήταν η εξιστόρηση της Τιτανομαχίας και το δεύτερο ο ύμνος της νίκη των θεών και στη χαρά των πλασμάτων για την αρμονία που επικράτησε στο σύμπαν μετά τη νίκη αυτή.

Ο Ησίοδος λέει ότι η Μνημοσύνη ήταν η μητέρα των Πιερίδων, που δίνουν λησμονιά στα βάσανα και ανάπαυση από τις έγνοιες.
“[Ο Ζεύς]…αγάπησε την ομορφόμαλλη τη Μνημοσύνη, που απ’ αυτήν γεννήθηκαν οι χρυσοστέφανες οι Μούσες οι εννιά, που τους αρέσουν οι γιορτές και η τέρψις του τραγουδιού….στα βάσανά μας λησμονιά κι ανάπαυση απ’τις έγνοιες..”.” (Ησιόδου Θεογονία 915, 54)

Πηγές : “Νεώτερον εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν “Ηλίου”, Ιωάννη Πασσά. -Άρθρο του Σπύρου Μανουσέλη στην ” Ελευθεροτυπία”  30/08/2008.
Εικ: Η Μνημοσύνη κατά τον Dante Gabriel Rossetti (1881).

Ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρ ήταν η σημαντικότερη προσωπικότητα της ρωμαϊκής ιστορίας. Μέγας στρατηγός και χαρισματικός πολιτικός, άλλαξε την μορφή του πολιτεύματος της Ρώμης ενώ με τις κατακτήσεις του έβαλε τις βάσεις της εξέλιξης του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Ο Καίσαρας δολοφονήθηκε στις Ειδούς του Μαρτίου, δηλ. την 15η Μάρτη του έτους 44 π.Χ.

Δολοφονήθηκε από τους ρωμαίους διότι είχε αποκτήσει τεράστια δύναμη και εν μέρει  με την συμπεριφορά του, καθώς και εξ αιτίας διαφόρων συμπτώσεων και προφητειών, τους έδωσε την εντύπωση ότι ήταν έτοιμος να καταλύσει την Δημοκρατία και να γίνει μονάρχης. Αν και στις συνελεύσεις, όταν ο λαός τον ζητωκραύγαζε ως βασιλιά απαντούσε: «Είμαι Καίσαρας και όχι βασιλιάς» δεν κατάφερε να τους πείσει.

Πάνω από 60 ενώθηκαν στην συνωμοσία εναντίον του Καίσαρα. Επικεφαλής ήταν ο Γάϊος Κάσσιος, ο Μάρκος και ο Δέκιμος Βρούτος. Αποφάσισαν να τον δολοφονήσουν στην συνέλευση της Συγκλήτου που θα λάμβανε χώρα στις Ειδούς του Μαρτίου (15 Μαρτίου).

Αλάθευτα σημάδια είχαν προαναγγείλει στον ίδιο την δολοφονία του. Λίγο πριν τον θάνατό του πληροφορήθηκε πως η αγέλη των αλόγων που είχε αφιερώσει ο ίδιος στο ποταμό Ρουβίκωνα δεν ήθελε να πάρει τροφή και έκλαιγε θρηνητικά.  Και όταν ο ίδιος πρόσφερε θυσία, ο οιωνοσκόπος Σπουρίννας τον προειδοποίησε να αποφεύγει τους κινδύνους που μπορούσαν να έλθουν όχι αργότερα από τις Ειδούς του Μαρτίου.

Την προηγούμενη νύχτα απ την δολοφονία του ο ίδιος ονειρεύτηκε πως πετούσε στα σύννεφα και μάλιστα ότι έπιασε το χέρι του Δία. Και η σύζυγός του Καλπουρνία ονειρεύτηκε ότι ο Καίσαρας έπεσε μαχαιρωμένος στην αγκαλιά της.

Αν και όλοι οι οιωνοί ήταν ενάντιοι και ο ίδιος αρχικά στάθηκε διστακτικός, τελικά παρακινημένος απ τον Δέκιμο Βρούτο, αποφάσισε να πάει στην συνέλευση της Σύγκλητου, στις 15 του Μάρτη (στις Ειδούς).

Μπαίνοντας συναντήθηκε με τον οιωνοσκόπο Σπουρίννα και τον πείραξε αποκαλώντας τον ψευδοπροφήτη, επειδή είχαν φτάσει οι Ειδοί του Μάρτη και τίποτα κακό δεν συνέβη. Εκείνος απάντησε ότι, ναι είχαν φτάσει, αλλά δεν είχαν παρέλθει.

Οι συνωμότες συγκεντρώθηκαν γύρω του για να υποβάλουν τάχα τα σέβη τους. Ο Κίμβρος Τίλλιος τον άρπαξε απ τους ώμους και κάποιος απ τους Κάσκες τον μαχαίρωσε από πίσω, λίγο κάτω απ τον λαιμό. Ο Καίσαρας τον κάρφωσε με την γραφίδα και προσπάθησε να σηκωθεί απ το κάθισμα όταν δέχτηκε το δεύτερο πλήγμα. Όταν συνειδητοποίησε πως ήταν κυκλωμένος από παντού από γυμνά ξίφη, σκέπασε το κεφάλι του με την τήβεννο και τράβηξε τα ρούχα του ως τα πόδια, για να πέσει με αξιοπρέπεια, έχοντας καλυμμένο τον κάτω κορμό του. Στη στάση αυτή δέχτηκε 23 μαχαιριές. Λέγεται ότι μόνον όταν είδε τον Μάρκο Βρούτο, ευνοούμενο και ίσως νόθο γιό του, να του επιτίθεται, μόνον τότε είπε, στα ελληνικά, την γνωστή φράση «Και συ τέκνον;», που ήταν και η τελευταία του.

Την προηγούμενη ημέρα της δολοφονίας του, σε μια συζήτηση που είχε περί θανάτου εκείνος δήλωσε ότι θα προτιμούσε έναν θάνατο ξαφνικό και απροειδοποίητο.

Πέθανε σε ηλικία 56 ετών και συγκαταλέχτηκε μεταξύ των θεών, όχι τόσο στο συγκλητικό ψήφισμα, όσο στην συνείδηση του λαού.  Γιατί στον πρώτο από τους αγώνες που οργάνωσε ο κληρονόμος του Αύγουστος για την αποθέωσή του, ένα αστέρι έλαμπε στον ουρανό για εφτά ολόκληρες ημέρες, ανατέλλοντας την ενδέκατη ώρα, δηλ. μια ώρα πριν από τη δύση του ήλιου. Ο λαός πίστεψε πως ήταν ή ψυχή του Καίσαρα που είχε ανέβει στον ουρανό.

Κανένας απ τους δολοφόνους του δεν έζησε πάνω από 3 χρόνια, ούτε είχε φυσικό θάνατο. Όλοι καταδικάστηκαν και χάθηκαν με διάφορους τρόπους: άλλοι χάθηκαν σε ναυάγια, άλλοι σε μάχες και άλλοι αυτοκτόνησαν με το ίδιο εκείνο ξίφος που είχαν δολοφονήσει τον Καίσαρα.

Πηγή: από το βιβλίο για τον Ιούλιο Καίσαρα, του Γάϊου Σουητώνιου.

Εικόνα: Ο Ιούλιος Καίσαρας ζωγραφισμένος απ’ το πινέλο του Ρούμπενς, το 1625.

Στην οδό Άρεως, στον αριθμό 14 βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου. Πρόκειται για μια απλή μονόκλιτη βασιλική, κτισμένη επί Τουρκοκρατίας. Κτίστηκε τον 17ο αι. στην αυλή του αρχοντικού της οικογένειας Χωματιανού Λογοθέτη (από το όποιο διασώζονται η είσοδος και η σκάλα), και ήταν κτητορική (ιδιωτική), αλλ΄ όμως ανοιχτή στο κοινό. Αργότερα πέρασε στην οικογένεια Ματουκά.

Ο ναΐσκος τα χρόνια από το 1885 έως το 1943 έγινε «στέκι» λογοτεχνών και λογίων της εποχής. Έγινε γνωστός από τις αγρυπνίες στις οποίες συχνά ιερουργούσε ο νεοανακυρηχθείς άγιος παπα-Νικόλας Πλανάς με ψάλτες τους δύο Αλέξανδρους, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, και τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη.

Μας τους περιγράφει σε ένα ωραίο απόσπασμα ο Γερ.  Βώκος: «Έψαλλε δε ο συγγραφεύς  τής « Νοσταλγού»  (Παπαδιαμάντης, ως δεξιός ψάλτης) μετά ζέσεως και πάθους αληθινού,  εντείνων τήν φωνήν,  τηρών τόν χρόνον δια βιαίας καταφοράς τής χειρός του επί του ερείσματος του  στασιδίου,  τηρών τήν τάξιν του ναού…  Ο άλλος απέναντι,  ο συγγραφεύς του  « Δεκατιστού», (Μωραϊτίδης, ως αριστερός ψάλτης) είχε το ήθος ταπεινότερον και εφαίνετο βυθισμένος εις όνειρον  θρησκευτικής αφοσιώσεως και λατρείας… Και ήτο το θέαμα τών δύο αυτών από  Σκιάθου θεοπνεύστων συγγραφέων κατανυκτικώτατον και εγώ απεθαύμαζον  αυτούς…»

Στο μικρό αυτό ναό εκκλησιάζονταν επίσης οι λόγιοι, Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Παύλος Νιρβάνας, Γιάννης Βλαχογιάννης και άλλοι πολλοί θαυμαστές του Παπαδιαμάντη. Ο Παπαδιαμάντης πέθανε το 1911, αλλά οι αγρυπνίες συνεχίστηκαν από τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη, ο οποίος το 1925, τέσσερα χρόνια πριν πεθάνει, πρόλαβε και εξέδωσε την Ακολουθία του Αγίου Ελισσαίου.

Ο αρχαιολόγος Μανόλης Χατζηδάκης γράφει για αυτό το εκκλησάκι σ” ένα άρθρο του στο περιοδικό «Καλλιτεχνικά Νέα» (1943): «“ Η μικρή αυτή εκκλησία παρουσιάζει και ενδιαφέρον ιστορικό και αρχαιολογικό αξιόλογο, γιατί, μαζί με το μνημειώδες κλιμακοστάσιο που συνέχεται μ” αυτήν, αποτελεί ένα από τα λίγα παλαιά αθηναϊκά λείψανα. Μα και το κτίριο το ίδιο ήταν ένα έξοχο δείγμα της τέχνης των Αθηναίων μαστόρων στον καιρό της Τουρκοκρατίας».

Τον Ιούνιο του 1943 ο τελευταίος ιδιοκτήτης της Ηρακλής Καζάκος κατεδάφισε αυθαίρετα την εκκλησούλα, επειδή φοβόταν πως θα κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, θα γίνει ενοριακός ναός και επομένως ο χώρος θ’ απαλλοτριωθεί, πράγμα που τελικά δεν απεφεύχθη. H 1η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ανέσκαψε το χώρο και ήρθαν στην επιφάνεια τα θεμέλια της εκκλησίας, το δάπεδο, η Αγία Τράπεζα, το μαρμάρινο κατώφλι, καθώς και πολλά κομμάτια από τις κατεστραμμένες τοιχογραφίες. Η ιδιοκτησία απαλλοτριώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και παραχωρήθηκε στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. Με βάση αφενός τις προϋπάρχουσες περιγραφές, απεικονίσεις και αποτυπώσεις και αφετέρου τα δεδομένα που προέκυψαν από τις ανασκαφές  ο ναός αποκαταστάθηκε το 2004 με ανακατασκευή ορισμένων τμημάτων του που είχαν καταστραφεί κατά την περίοδο 1941-1944.

Μετά την αποκατάσταση του ναΐσκου η Εταιρεία Παπαδιαμαντικών Σπουδών είθισται να οργανώνει και να αναβιώνει την 13η προς 14η Ιουνίου, – ημέρα που εορτάζεται  η μνήμη του Προφήτη Ελισαίου – την  παράδοση της αγρυπνίας.

Πηγές: Μ. Χατζηδάκης, «Παληά Αθηναϊκά Μνημεία: Ο Άγιος Ελισσαίος»,   – – http://misha.pblogs.gr/

Ο μεγαλύτερος κήπος στο κέντρο της Αθήνας, με έκταση 277 στρεμμάτων όπου συνυπάρχουν αρμονικά η τέχνη και η φύση.  Πήρε το όνομά του από το Ρωμαϊκό Campus Martius (πεδίον Άρεως). Στα χρόνια του Όθωνα φιλοξένησε τους στρατώνες του ιππικού. Μέχρι το 1880, τα Κυριακάτικα μεσημέρια και τις γιορτές αποτελούσε χώρο περιπάτου για τους Αθηναίους και τους Βασιλείς. Στη πλατεία του ναού των Ταξιαρχών υπήρχε στημένη μια εξέδρα μουσικής σε σχήμα πολυγώνου, όπου παιάνιζε η φιλαρμονική. Από εκεί προήλθε και το όνομα της όμορης γειτονιάς «Πολύγωνο».  Το 1927 συγκροτήθηκε η Επιτροπή Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών και δόθηκε προτεραιότητα στη διαμόρφωση του Πεδίου του Άρεως σε άλσος, αφού το διεκδικούσαν για κατασκευή Δικαστικού Μεγάρου και Εθνικού Θεάτρου, ενώ η αγγλική εταιρία ηλεκτροφωτισμού και ηλεκτρικής συγκοινωνίας «Power» χρησιμοποιούσε το χώρο για να πετάει τα προϊόντα εκσκαφής από τη σήραγγα του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Αθηνών-Πειραιώς. Η Επιτροπή όμως εκείνη φρόντισε πρώτα να βελτιώσει τον κήπο του Θησείου, και τον Εθνικό κήπο, με συνέπεια, έξι χρόνια μετά, το 1933, με τους μικρούς πόρους που διέθετε, να κάνει την έναρξη εργασιών ανάπλασης και δενδροφύτευσης του. Λαμβάνοντας υπόψη τα ακολουθούμενα τότε σχέδια (ρυθμούς) των αγγλικών και γαλλικών αλσών, συνέταξε το νέο σχέδιο που αποτελεί συνδυασμό ρυθμών εκείνων. Μάλιστα είχε ληφθεί μέριμνα να μην εμποδίζεται από τα διάφορα κεντρικά σημεία του άλσους η θέα της Ακρόπολης (!), χωρίς να διασφαλίσουν όμως και το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος ανοικοδόμησης των γύρω οικοπέδων.

Μέχρι το 1940 φυτεύθηκαν περίπου 46.000 δένδρα και θάμνοι.

Το 1935 ανατέθηκε  στα μέλη του Σωματείου Ελλήνων Γλυπτών η φιλοτέχνηση των προτομών των ηρώων του 1821 που κοσμούν τη Λεωφόρο των Ηρώων.

Tο άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου που βρίσκεται στη νότια είσοδο του πάρκου, προς την Λεωφόρο Αλεξάνδρας φιλοτεχνήθηκε το 1952 από τον γλύπτη Β. Φαληρέα, και  – αλήθεια το γνωρίζατε – είναι το ηρώο των πεσόντων στην Ελλάδα Βρετανών, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στις μάχες 1941-45. Περισσότερα για αυτό αύριο.

Πηγή: boraeinai.blogspot.gr